Ter gelegenheid van het twintigjarige jubileum van het televisieprogramma VPRO Tegenlicht is vanaf 20 februari in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam de tentoonstelling De toekomst door kunstmatige ogen. 20 jaar VPRO Tegenlicht te zien. In deze presentatie worden meer dan 500 Tegenlicht-uitzendingen van de afgelopen twee decennia op vernieuwende wijze en door middel van kunstmatige intelligentie belicht.
De interactieve installatie van ontwerper Richard Vijgen staat hierbij centraal. Hiermee kan de bezoeker door de ‘ogen’ van een zelflerende computer naar het omvangrijke archief van het gerenommeerde televisieprogramma kijken en zelf experimenteren met de uitkomst. De presentatie is tot 26 juni 2022 geopend en onderdeel van een bredere viering van de verjaardag van het VPRO-programma waarbij het ‘Archief van de Toekomst’ de rode draad vormt.
Flora van Gaalen (Hoofd Programma Het Nieuwe Instituut): “Wij zijn trots en enthousiast dat VPRO Tegenlicht het twintigjarig bestaan bij het instituut wil vieren. Het programma houdt urgente ontwikkelingen tegen het licht die onze wereld in de eenentwintigste eeuw vormgeven en heeft veel raakvlakken met onze eigen visie en programmering. Deze presentatie toont op een speelse manier het archief van Tegenlicht en laat de bezoeker tegelijkertijd kennismaken met kunstmatige intelligentie en de invloed hiervan op het ontwerp van de toekomst.”
Het kunstmatige oog
In de installatie van Richard Vijgen zoekt een zelflerend algoritme naar patronen in twintig jaar uitzendingen van het televisieprogramma VPRO Tegenlicht. Bezoekers kunnen de uitkomst beïnvloeden door via een touchscreen te spelen met de verschillende eigenschappen waarop het ‘kunstmatige oog’ naar de uitzendingen kijkt. Door deze interactie met de installatie leert de gebruiker hoe een algoritme precies werkt en waar het specifiek op let. Zo krijgen bezoekers een idee van de mogelijkheden, maar ook van de beperkingen van kunstmatige intelligentie.
Naast het centrale werk van Vijgen geeft de tentoonstelling meer achtergrondinformatie rondom artificial intelligence. Zo worden processen en termen als ‘computervisie’ en ‘neurale netwerken’ in korte teksten en beelden toegelicht. Door ze te ontrafelen verdwijnt een deel van het mysterie dat nog vaak om zulke woorden hangt. De presentatie toont zo op originele wijze de rijke geschiedenis van het VPRO-programma en maakt hiermee direct een gecompliceerd onderwerp als kunstmatige intelligentie inzichtelijk.
Archief van de Toekomst
De presentatie en de installatie van Richard Vijgen zijn mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds. Ze zijn onderdeel van een grotere viering van VPRO Tegenlicht waarbij de uitzendingen van de afgelopen twintig jaar samenkomen. Zo brengt de VPRO ook ‘Het Boek van de Toekomst’ uit, dat is vormgegeven door Irma Boom, en heeft het samen met VPRO Medialab, Sudox en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid het ‘Archief van de Toekomst’ ontwikkeld. Dit online platform gebruikt kunstmatige intelligentie om de uitzendingen van de afgelopen twintig jaar op nieuwe manieren beschikbaar en doorzoekbaar te maken. Het ‘Archief van de Toekomst’ is vanaf zondag 20 februari 2022 te raadplegen via vpro.nl/tegenlicht/archiefvandetoekomst.
Beeld: Richard Vijgen, ‘The Future Through Artificial Eyes’, 2021. Foto: Aad Hoogendoorn
